Tarihi Doku
ANTİK KENTLER
1.AHMETLER KAYA MEZARI
Ahmetler beldesi, Eşme-Ulubey karayolunun hemen kuzeydoğusunda yer alır. M.S. 2. yy Roma ve Bizans Dönemine ait tüf taşı özellikli doğal kayalık üzerinde, önünde üstü açık sundurmalı, tavanı semerdam biçimli 3 metre bir kaya mezarıdır. Mezarın bulunduğu yerin batı cephesi ve kuzey arka cephesinde sunak alanları mevcuttur. Kamu mülkiyeti olup 31.05.2005 – 848 tescil tarih ve karar numarasına sahiptir.
2. BEKİRDAMI TÜMÜLÜSÜ:
Bozlar Köyü Doğular Mahallesinin yaklaşık 3 km. kuzeydoğusundaki Bekirdamı Tepesi üzerinde yer alan Tümülüs 5-6 m. çapında 1 m. yüksekliğindedir. Halk arasında Tömbektepe diye anılan tümülüsün konisi tamamen aşınmış olup istinat duvarı açığa çıkmıştır. 1960’lı yıllarda tümülüs kaçak kazılarla tahrip edilmiştir. Kamu mülkiyeti olup henüz tescillenmemiştir.
3.BÜYÜK HOZANTEPE TÜMÜLÜSÜ:
Bozlar Köyü Ahmetler Mahallesinin yaklaşık 1 km. batısında eski Ekerler yolunun güneyinde yer almaktadır. Tümülüs yaklaşık 4 m. yüksekliğinde 20 m. çapındadır. Uzun yıllar önce kaçak kazılarla kazılıp tahrip edilmiş olan Büyük Hozantepe tümülüsünün üzerinde sadece kaçak kazı çukurları görülmektedir. Tescillidir.
4. DELİKTAŞ KAYA MEZARI:
Bozlar köyü Ahmetler Mahallesi Deliktaş mevkiinde, hâkim bir tepe üzerinde yer alan kaya mezarı, doğal bir kaya bloğunun güney cephesinin işlenmesiyle yapılmıştır. Kaya mezarı yaklaşık 2m. yüksekliğinde ve 3 m. genişliğindedir. Üçgen alınlığın etrafı kalın bir bantla çevrilidir. Bu bant, aynı zamanda alınlığı dik olarak ikiye ayırmaktadır. Mezar kapısı güneye bakmakta ve cephenin ortasında yer almaktadır. Giriş yaklaşık 96x80 cm. ölçülerindedir. Kaya mezarında; çift mezar odası bulunmakta ve içteki mezar odasına küçük bir kapıdan geçilmektedir. Bu odanın batı duvarında ise kline yer alır. Mezar odası içten semerdam çatılıdır. Tescillidir.
5. GÜVERCİN KAYASI KUTSAL ALANI:
İsalar köyünde yolun 100 m. solunda Güvercinkaya mevkiinde yer almaktadır. Büyük bir tüf kaya kütlesi içinde kayaya oyulmuş mekânlar görülmektedir. Kaya blokları yarım daire şeklinde oyularak, 2 m. yüksekliğinde, 6-8 m. genişliğinde, tek ya da iki bölümlü mekanlar oluşturulmuştur. Ön kısımları açık olan bölümlerin üst cephelerine tapınak görünümü verilerek, alınlık şeklinde düzeltilmiş, alınlık içi oyuklar ile bezenmiştir. Duvarlarda çeşitli büyüklüklerde nişler açılmıştır. Özel mülkiyet durumunda olup tescillidir.
6. HOZAN TÜMÜLÜSÜ:
Bozlar köyünün çıkışında Bozlar-İsalar köy yolunun 250 m. sağında Hozan Mevkii denilen yerdedir. Tümülüs yaklaşık 30 m. çapında 3 m. yüksekliğindedir. Üst kısmı büyük oranda aşınmıştır. Üzerinde iki yerde kaçak kazı çukuru bulunan tümülüsün dramosuna ait olması muhtemel 2,5x1 m. ölçülerinde kayrak taşı blokları vardır. Ayrıca, tümülüsü çevreleyen istinat duvarı yer yer görülmektedir. Tescillidir.
7. İNKAYA ARKEOLOJİK YERLEŞİMİ:
Bozlar köyü Ahmetler Mahallesinin 2 km. kuzey doğusunda İnkaya Tepesi ile Tahtacı sırtları arasında büyük kaya kütlesi içindeki yerleşim ve tapınma alanları yapı temelleri, taş yığmaları ile örtülü küçük tepecikler halindeki mezarlardan oluşmuş büyük bir yerleşim alanı mevcuttur. Tescillidir.
8. MESATİMOLOS ARKEOLOJİK SİT ALANI:
Aydınlı Köyü Düzköy Mahallesinin yaklaşık 4 km. kuzeydoğusunda yer alan oldukça eski bir yerleşim yeridir. Üç tarafı derin vadiyle çevrilmiştir. Vadi yamaçlarında ve yerleşim alanı içerisinde kayalara oyulmuş mezarlar bulunmaktadır. Mezarların bir kısmı tek, bazıları iki Elineldir. Ayrıca üçgen alınlıklı ve vadi ortasında yüksekçe bir tepe üzerindeki yerleşim alanı üzerinde M.Ö. 4. yy ile M.S. 3. yy arası seramik parçalarına rastlanmıştır. Çatılı kaya mezarları, Frig kaya mezarlarını andırmaktadır. 09.04.1983 – 4239 tescil tarih ve karar numarasına sahiptir.
9. YEŞİLLER TÜMÜLÜSÜ:
Taşköyden Yeniköy Mahallesi’ne giden yolun üzerinde, Yeşiller mevkiinde ve ana yola 300 m. mesafededir. Tümülüs yaklaşık 5 m. çapında ve 1 m. yüksekliğindedir. Geçmiş yıllarda tahrip edilen tümülüse ait 3-4 m. uzunluğunda 3 tane kayrak taşı ile moloz taşlarının bulunduğu görülmüştür. Tümülüs konisi tarım yapıldığından dağılmıştır. Tümülüs’e ait herhangi bir mimari özellik görülmemektedir. Tescillidir.
ŞEHİTLİKLER
1.ŞEHİT ALİ BEY ŞEHİTLİĞİ / EŞME ŞEHİTLİĞİ:
İlçe merkezinde bulunan anıt, İstiklal Savaşında Yunanlılar tarafından şehit edilen Yüzbaşı Ali Bey ile emir eri Abdullah Çavuş ve Alpaslan Çavuşa aittir. Eşme Şehitliği, ilk olarak 1969 yılında üzerinde mermerden bir sütun ve üzerindeki kitabeden ibarettir. Bekçisi olmayan bu yapının bakım ve sorumluluğunu Eşme Belediyesi üstlenmiştir. Kitabede ‘’burada Kurtuluş Savaşı kahramanı Şehit Yüzbaşı Ali Bey ve Abdullah Çavuş yatmaktadır’’ ibaresi yazmaktadır. Şehitlik, şehir planlaması ve bulvar çalışmaları dolayısıyla bulunduğu yerden yaklaşık 40-45 m. daha kuzeye, şimdiki bulunduğu alana 13. 05,1996 tarihinde nakledilmiştir.
4. Akıncı müfreze kumandanı Süvari Mülazımı (Yüzbaşı) Şehit Ali Bey, Aznavur ayaklanmasında mühim keşif faaliyetlerinde bulunmuş, teşkil ettiği Vardar Müfrezesi ile Yenişehir- Borcun mevkiinde Yunanlılara esaslı bir darbe indirmesi üzerine Muvazzaf Süvari Mülazımlığına yükselmiştir. 1. ve 2. İnönü muharebelerinde görev almış, kıta kumandanı Rafet Paşanın takdirlerine mazhar olmuştur. Yeğeni Küçük Ali Bey ile birlikte Batı cephesinde (Takmak-Elvanlar yöresi) en kesif akınlarını gerçekleştirmiştir. Türk birliklerinden dört kat daha kalabalık olan Yunanlılar, önemli bir güzergâh olan demiryolunu tutmuşlar, Elvanlar İstasyonunu üs olarak belirlemişlerdi. Türk Akıncı müfrezesi karşısında bunalan düşman, şaşırtma amaçlı olarak önce ecnebi sonra beyaz bayrak sallamış, teslim olacak gibi yaparak yaklaşmakta olan Yzb. Ali Beyi şehit etmişlerdir. Süvari bölüğü, başlarında Yzb. Ali Beyin yeğeni Küçük Ali Bey olduğu doksan Yunan askerini etkisiz hale getirmişlerdir. Milli kuvvetlerin bu akını, mühim ve stratejik konumu bulunan Elvanlar tren istasyonunu düşmandan kurtarmak için 6.7.1920 günü Yüzbaşı Ali Bey, tarafından başlatılmıştır.
2.TAKMAK ŞEHİTLİĞİ:
Takmak köyündedir. 53 şehidimize ait kitabesi mevcut olan bu şehitlik, 1976 senesinde köy halkı ve Ali ÖZTÜRK tarafından 1400 m2 bir alanda etrafı duvarla çevrili bir anıt olarak inşa edilmiştir. Bakımı ile yine köy halkı tarafından üstlenilmiştir.
TABİAT VARLIKLARI
1.TAKMAK ANIT AĞAÇ (ATATÜRK AĞACI):
1.TAKMAK ANIT AĞAÇ (ATATÜRK AĞACI):
Takmak Köyü Mezikler Mevkiinde yer alır ve İzmir 2. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 13.02.2009 tarih ve 4950 sayılı kararı ile anıt ağaç olarak tescil edilmiştir. Mülkiyeti hazineye ait 5400 m2 yüzölçümüne sahiptir.
Anıt Ağaç ile ilgili olarak Uşak Orman İşletme Müdürlüğünün 02.01.2009 tarih ve 08 Sayılı yazısı ekinde yer alan 31.12.2008 tarihli raporda; ‘cinsi meşe palamudu olan ağacın 180 yaşında olduğu, göğüs çapının 58 cm, tepe tacı çapının 27 m, boyunun 16 m olduğu’ belirtilmiştir.
Anıt Ağaç ile ilgili olarak Uşak Orman İşletme Müdürlüğünün 02.01.2009 tarih ve 08 Sayılı yazısı ekinde yer alan 31.12.2008 tarihli raporda; ‘cinsi meşe palamudu olan ağacın 180 yaşında olduğu, göğüs çapının 58 cm, tepe tacı çapının 27 m, boyunun 16 m olduğu’ belirtilmiştir.
Atatürk ve silah arkadaşlarının konakladığı bu meşe ağacı, ilçe merkezi Eşmeye taşınmadan evvel ilçe merkezi olan Takmak Köyündedir. Kurtuluş Savaşı sırasında Uşak’ın düşman işgalinden kurtulması ile birlikte karargâh merkezi, Takmak’a taşınmış, Mustafa Kemal Paşa da Takmak’a gelerek savaşın sonraki kısmı ile ilgili önemli kararları burada vermiştir. Mustafa Kemal Paşa,‘’Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir! İleri!‘’ şeklindeki tarihi komutunu Takmakta vermiştir.
Kurtuluş Savaşı komutanlarından Asım GÜNDÜZ, ‘Hatıralarım’ isimli eserinde; ‘’3 eylül 1922 sabahı Eşme sırtlarında idik. Yanmamış bir tek ev kalmamıştı. Bir kahvehanenin enkazı içerisinde yanmamış üç iskemle bulabildik. Başkumandan, İsmet Paşa ve ben oturduk. Karargâhımızdan beraberimizde subay olarak Rahmetli Şükrü Ali vardı. Mustafa Kemal’de büyük karar arifesinde olmanın fevkaladeliği görülüyordu. Bir anda bana döndü ve hazır olunuz talimatı verdi. Şükrü Aliye işaret ettim, kalem-kâğıt elinde bekliyordu, diz çöktü, elindeki çantayı beraberce tutarak seyyar bir masa durumuna getirdik. Her zaman ki gibi düşüncelerini en iyi ifade eden kelimeleri bulmakta hiç zorluk çekmiyordu. Metnini, zaferimizin en değerli vesikası olarak hassasiyetle muhafaza ettiğimiz tarihi emri yazdı:
‘’Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları!
Afyon-Dumlupınar Büyük Meydan Muharebesi’nde zalim ve mağrur düşmanın anasır-ı aslisini inanılmayacak kadar az bir zamanda imha ederek büyük ve necip milletimizin fedakârlıklarına layık olduğumuzu ispat ediyorsunuz. Sahibi olan bu Türk Milleti, istikbalinden emin olmakta haklıdır. Muharebe meydanındaki maharet ve fedakârlıklarınızı yakından müşahede ve takip ediyorum. Milletimizin hakkındaki takdiratına delalet etmek vazifemi mütemadiyen ifa edeceğim.
Başkomutanlığa teklifatta bulunulmasını Cephe Kumandanlığına emrettim. Bütün Arkadaşların Anadolu’da daha başka meydan muharebeleri verebileceğini nazar-ı dikkate alarak ilerleme ve herkesin kuva-i akliyesini, menafi-i celadet ve hamiyetini müsabaka ile ibzali devam eylemesini rica ederim. Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi/Başkumandanı Mustafa Kemal’’. İşte bana, Eşme sırtlarında bu tarihi emrini yazdırdığı dakikada ayağa kalktı, geldi, gülen yüzü ve nemli gözleriyle apoletlerimi mübarek elleriyle omzuma taktı’’ diye yazmaktadır.
Atatürk’ün yer aldığı resimdeki ağaç, meşe palamudu cinsi bir ağaç olup köylülerce ‘’ Gazi Dal’’ diye bilinir ve eski Uşak yolu üzerinde yer almaktadır.
Atatürk Ağacının bulunduğu tarla, sahibi tarafından hazineye bağışlanmıştır. Ağacın yıldırım düşmesi sebebiyle kurumaması için havuz yapılarak su doldurulduğu ve bir paratoner yerleştirildiği bilinmektedir.
Takmak Köyünün kuzeyinde Bozlar yolu üzerinde, köye yaklaşık 1 km. mesafedeki Atatürk Ağacı 15.12.1988 tarih ve 691 sayılı karar ile tarihi sit alanı olarak tescil edilmiştir ve Takmak Şehitliğine 500-600 m. mesafededir.
ÇEŞMELER
YENİKÖY ÇEŞMESİ
Çeşme, Yeniköy’de olup yapılış tarihi çok eskidir. Banisi bilinmemektedir. Çeşme bugüne kadar onarım görmemiştir ve kullanılmamaktadır. Kamu mülkiyeti durumunda olup sivri kemerli alınlık içinde mermerden yapılmış, üç satır Osmanlıca yazı ihtiva eden kitabesi mevcuttur. Yan payeleri mermer olan çeşmenin yalak ve musluk kısmı toprak içinde gömülü durumdadır. Henüz tescillenmemiştir.
Kurtuluş Savaşı komutanlarından Asım GÜNDÜZ, ‘Hatıralarım’ isimli eserinde; ‘’3 eylül 1922 sabahı Eşme sırtlarında idik. Yanmamış bir tek ev kalmamıştı. Bir kahvehanenin enkazı içerisinde yanmamış üç iskemle bulabildik. Başkumandan, İsmet Paşa ve ben oturduk. Karargâhımızdan beraberimizde subay olarak Rahmetli Şükrü Ali vardı. Mustafa Kemal’de büyük karar arifesinde olmanın fevkaladeliği görülüyordu. Bir anda bana döndü ve hazır olunuz talimatı verdi. Şükrü Aliye işaret ettim, kalem-kâğıt elinde bekliyordu, diz çöktü, elindeki çantayı beraberce tutarak seyyar bir masa durumuna getirdik. Her zaman ki gibi düşüncelerini en iyi ifade eden kelimeleri bulmakta hiç zorluk çekmiyordu. Metnini, zaferimizin en değerli vesikası olarak hassasiyetle muhafaza ettiğimiz tarihi emri yazdı:
‘’Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları!
Afyon-Dumlupınar Büyük Meydan Muharebesi’nde zalim ve mağrur düşmanın anasır-ı aslisini inanılmayacak kadar az bir zamanda imha ederek büyük ve necip milletimizin fedakârlıklarına layık olduğumuzu ispat ediyorsunuz. Sahibi olan bu Türk Milleti, istikbalinden emin olmakta haklıdır. Muharebe meydanındaki maharet ve fedakârlıklarınızı yakından müşahede ve takip ediyorum. Milletimizin hakkındaki takdiratına delalet etmek vazifemi mütemadiyen ifa edeceğim.
Başkomutanlığa teklifatta bulunulmasını Cephe Kumandanlığına emrettim. Bütün Arkadaşların Anadolu’da daha başka meydan muharebeleri verebileceğini nazar-ı dikkate alarak ilerleme ve herkesin kuva-i akliyesini, menafi-i celadet ve hamiyetini müsabaka ile ibzali devam eylemesini rica ederim. Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi/Başkumandanı Mustafa Kemal’’. İşte bana, Eşme sırtlarında bu tarihi emrini yazdırdığı dakikada ayağa kalktı, geldi, gülen yüzü ve nemli gözleriyle apoletlerimi mübarek elleriyle omzuma taktı’’ diye yazmaktadır.
Atatürk’ün yer aldığı resimdeki ağaç, meşe palamudu cinsi bir ağaç olup köylülerce ‘’ Gazi Dal’’ diye bilinir ve eski Uşak yolu üzerinde yer almaktadır.
Atatürk Ağacının bulunduğu tarla, sahibi tarafından hazineye bağışlanmıştır. Ağacın yıldırım düşmesi sebebiyle kurumaması için havuz yapılarak su doldurulduğu ve bir paratoner yerleştirildiği bilinmektedir.
Takmak Köyünün kuzeyinde Bozlar yolu üzerinde, köye yaklaşık 1 km. mesafedeki Atatürk Ağacı 15.12.1988 tarih ve 691 sayılı karar ile tarihi sit alanı olarak tescil edilmiştir ve Takmak Şehitliğine 500-600 m. mesafededir.
ÇEŞMELER
YENİKÖY ÇEŞMESİ
Çeşme, Yeniköy’de olup yapılış tarihi çok eskidir. Banisi bilinmemektedir. Çeşme bugüne kadar onarım görmemiştir ve kullanılmamaktadır. Kamu mülkiyeti durumunda olup sivri kemerli alınlık içinde mermerden yapılmış, üç satır Osmanlıca yazı ihtiva eden kitabesi mevcuttur. Yan payeleri mermer olan çeşmenin yalak ve musluk kısmı toprak içinde gömülü durumdadır. Henüz tescillenmemiştir.
CAMİLER
1.YUKARI CAMİİ:
Camii, Eşme merkez Elvanlar Mahallesinde Osmanlı Döneminde 1907-1908 tarihinde mahallenin üst tarafındadır. Yukarı Camiinin banisi kitabesinde belirtildiği üzere, Hacı Muhammed Ağadır. Mimari açıdan son dönem Osmanlı eserleri özelliği hâkimdir. Camii, halen ibadete açıktır. Henüz tescilsiz olup özel mülkiyet olarak görülmektedir. Camiinin kısa bir kitabesi vardır. Kitabede şu ifade yer alır:
‘’Sorarlarsa Hacı Muhammed Ağadır anın bânisi Karındaşı Hacı İbrahim Ağanındır hayratı Eylesin onların ruhlarına rahmeti’’
1.YUKARI CAMİİ:
Camii, Eşme merkez Elvanlar Mahallesinde Osmanlı Döneminde 1907-1908 tarihinde mahallenin üst tarafındadır. Yukarı Camiinin banisi kitabesinde belirtildiği üzere, Hacı Muhammed Ağadır. Mimari açıdan son dönem Osmanlı eserleri özelliği hâkimdir. Camii, halen ibadete açıktır. Henüz tescilsiz olup özel mülkiyet olarak görülmektedir. Camiinin kısa bir kitabesi vardır. Kitabede şu ifade yer alır:
‘’Sorarlarsa Hacı Muhammed Ağadır anın bânisi Karındaşı Hacı İbrahim Ağanındır hayratı Eylesin onların ruhlarına rahmeti’’
2. TAKMAK CAMİİ:
Takmak Cami, Takmak köyüne Sahibü’l-Hayrat Curazâde Ahmed Ağa tarafından yaptırılmıştır. Caminin tavanı ahşaptır. Yapının dış duvarları sonradan sıvanmıştır. Takmak Camiin yapılış tarihi kitabesinde yazdığı üzere 1779 yılıdır. 1860-1861 yıllarında onarım geçirmiştir. Camii ibadete açık olup henüz tescil edilmemiştir. Caminin kitabesinde şu ifade yer alır: ‘Sâhibül hayrât vel hasenât Cura zâdeAhmet Ağa’
TARİHİ BİNALAR
1.ESKİ KAYMAKAMLIK BİNASI:
1.ESKİ KAYMAKAMLIK BİNASI:
Takmak köyü ilçe merkezi iken kaymakamlık binası olarak kullanılmıştır. Kurtuluş Savaşında karargâh binası olarak da kullanılmıştır. İki katlı, ahşap çatılı binanın, kapı ve pencere açıklıkları basık kemerli olup, hafif çıkıntılı taş sövelerle çevrilidir. Çatının ileriye uzatılarak koruma altına alındığı giriş kapısı kemerindeki kilit taşı üzerinde kabartma ay-yıldız motifi vardır. Özel mülkiyet durumundadır.
2.ESKİ BELEDİYE BİNASI:
Eşme ilçesinin ilk kurulduğu 1934-1940 yılları arasında merkezi bir alanda yapılmış olup Cumhuriyet Dönemi mimarisini yansıtmaktadır. Bir dönem ilkokul olarak kullanılan bina, 1996 – 1997 yıllarında yenilemesi yapıldıktan sonra bugün itibarı ile Eşme Belediye Başkanlığı olarak hizmet vermektedir. Taştan yapılmış iki katlı binanın alt kat pencere ve kapıları basit dikdörtgen biçimli, basık kemerlidir. Üst katta uzun cephede köşelere yakın birer ve bunların aralarında üç tane ikiz pencere, dar yüzde birbirine bitişik dört pencere yer alır. Pencereler sivri kemerli olup, hafif çıkıntılı sövelerle çevrilidir. 16.01.1991 – 1736 tarih ve karar numarası ile tescil edilmiştir.
3.TREN GARI LOJMAN BİNASI:
Eşme ilçesi Ahmetler beldesi İstasyon mahallesinde bulunan binanın inşa tarihi 1894. Tek katlı, taş yapı, beşik çatılı olup Marsilya kiremit ile örtülüdür. Basık kemerli pencerelerin kenarları taş sövelerle çevrilidir. Binanın dış köşelerinde dışa taşıntılı, bosajlı taşlar kullanılmıştır. Bahçede bulunan kuyunun özgün demir ferforje başlıklı korkulukları vardır. Lojman binası günümüzde kullanılmamaktadır. Kamu mülkiyetidir. 31.05.2005 – 848 tarih ve karar tescil numarasına sahiptir.
Eşme / Ahmetler Beldesi Tren İstasyonu
Eşme'nin ilk yerleşim merkezi Elvanlar tren garı Şimdiki adıyla Eşme tren garı
